به گزارش پایگاه خبری تحلیلی مهر پایدار بامداد جمعه، یازدهم مهرماه، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵٫۳ ریشتر حوالی زواره در استان اصفهان رخ داد؛ لرزه‌ای که در بسیاری از شهرهای مرکزی ایران از جمله قم، کاشان، ورامین، سمنان و حتی بخش‌هایی از تهران احساس شد. در پی این رویداد، موجی از گمانه‌زنی‌ها در شبکه‌های اجتماعی درباره منشأ لرزه به‌راه افتاد؛ برخی کاربران احتمال وقوع یک انفجار زیرزمینی یا آزمایش هسته‌ای محرمانه را مطرح کردند. اما داده‌های علمی چه می‌گویند؟ آیا این احتمال واقعاً وجود دارد، یا با یک زلزله طبیعی طرف بوده‌ایم؟ در این گزارش، با بررسی دقیق رفتار امواج لرزه‌ای، عمق کانون، و نشانه‌های زمین‌ساختی، این پرسش را به‌صورت مستند پاسخ می‌دهیم.

بر اساس اعلام مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، زمین‌لرزه در ساعت ۰۰:۰۵ بامداد جمعه دوم مهر ۱۴۰۴ در موقعیت جغرافیایی عرض ۳۳٫۸۸ شمالی و طول ۵۲٫۹۵ شرقی و در عمق حدود ۱۰ کیلومتر از سطح زمین به وقوع پیوسته است. شدت آن در مقیاس ۵٫۳ ریشتر ثبت شده و تا ساعت ۱۰ صبح، پنج پس‌لرزه با بزرگی‌های بین ۲٫۳ تا ۳٫۳ ریشتر در همان محدوده رخ داده‌اند. به گفته‌ی کارشناسان لرزه‌نگاری، این زلزله در پهنه‌ی فعال زمین‌ساختی ایران مرکزی و در نزدیکی گسل زواره–اردستان رخ داده است.

آیا ویژگی‌های زلزله زواره با یک انفجار زیرزمینی تطابق دارد؟

در علم زلزله‌شناسی، زمین‌لرزه‌ها و انفجارهای زیرزمینی از نظر الگوی امواج، رفتار انرژی، و آثار سطحی تفاوت‌های قابل اندازه‌گیری دارند. در جدول زیر، مقایسه‌ای میان این دو پدیده آورده شده است

ویژگی فیزیکی	زمین‌لرزه طبیعی	انفجار زیرزمینی
منشاء انرژی	گسیختگی ناگهانی سنگ‌ها در امتداد گسل	تزریق انرژی خارجی (مواد منفجره یا هسته‌ای)
عمق معمول	بین ۵ تا ۳۰ کیلومتر	معمولاً کمتر از ۲ کیلومتر
نوع امواج غالب	امواج برشی (S) + امواج فشاری (P)	عمدتاً امواج فشاری (P)
نسبت S/P	بالا (نشانگر شکست طبیعی سنگ)	بسیار پایین (غلبه امواج فشاری)
وجود پس‌لرزه	بله، به‌صورت زنجیره‌ای و تدریجی	بسیار محدود یا بدون پس‌لرزه
جهت‌گیری شکست	امتداددار (طولی یا مورب)	شعاعی و هم‌جهت از مرکز انفجار
ثبت در ایستگاه‌های جهانی	الگوی موجی مشخص زلزله	با امضای لرزه‌ای خاص قابل تشخیص توسط CTBTO
اثرات سطحی	معمولاً بدون تخریب در فاصله‌های زیاد	ممکن است باعث فروریزش یا تغییر سطح موضعی شود

تحلیل داده‌ها: پنج دلیل علمی برای طبیعی بودن زلزله زواره

۱. عمق کانونی نسبتاً زیاد (۱۰ کیلومتر)

هیچ آزمایش انفجار یا فعالیت صنعتی در چنین عمقی انجام نمی‌شود. انفجارهای زیرزمینی معمولاً در عمق‌های کمتر از یک کیلومتر انجام می‌شوند. عمق ۱۰٬۰۰۰ متری فقط در شکست‌های تکتونیکی طبیعی رخ می‌دهد.

۲. وجود پس‌لرزه‌های متوالی

پنج پس‌لرزه بلافاصله پس از زلزله اصلی ثبت شد که نشانه‌ی رهاسازی تدریجی تنش زمین است. در انفجارها، انرژی به‌صورت آنی آزاد می‌شود و پس‌لرزه شکل نمی‌گیرد.

۳. گستره احساس لرزش

زلزله زواره در فواصل بسیار زیادی احساس شد. در انفجارها، امواج سریع‌تر میرا می‌شوند و معمولاً فقط در فواصل محدود حس می‌شوند.

۴. تطابق با ساختارهای زمین‌ساختی منطقه

پهنه زواره بخشی از سیستم گسل‌های کوهپایه–اردستان است که سابقه‌ی فعالیت لرزه‌ای قابل توجهی دارد. بنابراین وقوع چنین لرزه‌ای کاملاً طبیعی است.

۵. نبود نشانه‌ی فیزیکی از انفجار

هیچ اثر سطحی غیرمعمولی مانند فروریزش، دود یا انتشار گاز گزارش نشده است. شبکه‌های بین‌المللی نیز این رویداد را به عنوان انفجار ثبت نکرده‌اند.

نتیجه‌گیری علمی

با توجه به عمق زیاد کانون، وجود پس‌لرزه‌های متعدد، انتشار وسیع امواج، تطابق مکانی با گسل فعال زواره–اردستان، و نبود نشانه‌های انفجاری، می‌توان با اطمینان گفت: زلزله دیشب زواره یک زمین‌لرزه‌ی طبیعی بوده است؛ نه حاصل هیچ‌گونه انفجار زیرزمینی یا فعالیت غیرعادی انسانی.

جمع‌بندی پایانی

در شرایطی که شبکه‌های اجتماعی گاهی موجی از شایعات را منتشر می‌کنند، رجوع به منابع معتبر مانند مرکز لرزه‌نگاری کشوری، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و سازمان زمین‌شناسی کشور بهترین راه تشخیص واقعیت است. زلزله‌ها پدیده‌هایی طبیعی‌اند که از سازوکار پویا و زنده زمین ناشی می‌شوند؛ اما شایعات انفجاری معمولاً حاصل برداشت نادرست عوام است.